Το οικόπεδο, στην θέση Βουβουνίτσα, ανήκε στον οθωμανό Αλή Ρήγα και αποτελείτο από μικρότερα κομμάτια. Αγοράστηκαν το 1831 από τον Γερμανό φαρμακοποιό Αδόλφο Μαν και πουλήθηκαν σταδιακά μεταξύ 1840 και 1845 στον Λεωνίδα Σμόλεντς, πατέρα του Κωνσταντίνου Σμολένσκη,[1] ήρωα του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897. Το 1849 ο Σμόλεντς πούλησε το οικόπεδο στον Αλέξιο Πάλλη[2] που έχτισε εκεί μια διώροφη κατοικία σε πρώιμο νεοκλασικό ύφος, την οποία κληρονόμησαν τα παιδιά του. Το 1884 ο γιος του Φίλιππος Πάλλης παντρεύτηκε την πρωτότοκη κόρη Άγγλου βαρονέτου, τη Lady Frances Louisa Burrell ή λαίδη Φάνυ. Το 1889 η Φάνη Πάλη αγόρασε τα μερίδια που κατείχαν οι αδελφές τού Φιλίππου και αυτό του Φιλίππου και απέκτησε την απόλυτη κυριότητα της οικίας και του οικοπέδου. Δεκαοκτώ χρόνια μετά τον θάνατο του Φιλίππου η λαίδη Φάνυ μετακόμισε, η παλιά μονοκατοικία γκρεμίστηκε, για να κτίσει[3] το νέο Μέγαρο Πάλλη σε σχέδια του φημισμένου αρχιτέκτονα Αναστασίου Μεταξά σαν πόρο εισοδήματος για τις κόρες της. Οι τρεις από τις κόρες της, πούλησαν το μερίδιο που κληρονόμησαν, στον κύριο Νικολάου και νοικιαζόταν από τότε εξ αδιαιρέτου[4].

Το ξενοδοχείο «Ευρώπη», μόνο ως εστιατόριο αρχικά, λειτουργούσε στην πρώτη οικία Πάλλη[5]. Το 1884 ανέλαβε τη λειτουργία του ο Ξ.Χ. Θεοδωράκης, ο οποίος το ανακαίνισε και το βελτίωσε. Βρισκόταν δεξιά του ξενοδοχείου «Αγγλία» και στον οδηγό του Baedeker του 1888 το εστιατόριό του αναφέρεται ως ένα από τα καλύτερα της Αθήνας. Σε κάποιες πηγές αναφέρεται ότι το ξενοδοχείο μετονομάσθηκε σε «Σύνταγμα». Προς το παρόν δεν έχει εξακριβωθεί ότι λειτούργησε και ως ξενοδοχείου ύπνου.

Τα ξενοδοχεία «Αγγλία» και «Ευρώπη» το ένα δίπλα στο άλλο, ενώ διακρίνεται και η οικία Καλλιγά στην οποία λειτούργησε αργότερα το ξενοδοχείο «Αυτοκρατορικόν». Πηγή: φωτογράφος Αριστείδης και Κωνσταντίνος Ρωμαΐδης, γωνία Ερμού και Σύνταγμα προ του 1914. Γενικό αρχείο 19ος (Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, 2E01.060)

Σε λεπτομέρεια της παραπάνω φωτογραφίας η πινακίδα του «Ευρώπη». Πηγή: Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Σε άλλη λεπτομέρεια της ίδιας φωτογραφίας εντοπίζεται το εξής ενδιαφέρον: Μπροστά από το ξενοδοχείο «Αγγλία» εικονίζεται ένα κάρο χωρίς άλογο. Πάνω στο κάρο υπάρχει ένα βαρέλι σκεπασμένο με ψάθα. Το βαρέλι περιέχει πιθανότατα νερό, που πωλείται με το ποτήρι στους διψασμένους περαστικούς. Πηγή: Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Παλιγγενεσία, 15.5.1884. Πηγή: Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Η καταχώρηση στον Οδηγό του Baedeker του 1888. Πηγή: Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

To νέο Μέγαρο Πάλλη αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του όψιμου νεοκλασικού ρυθμού, με έντονες εκλεκτικιστικές επιδράσεις και έναν διακοσμητικό φόρτο που έχει θεωρηθεί πομπώδης. Ταυτόχρονα όμως συνιστά μια πρωτοποριακή εφαρμογή στον κατασκευαστικό τομέα, με μια πρώιμη χρήση του οπλισμένου σκυροδέματος[6].

Το 1911 στεγάστηκε εκεί το Υπουργείο Συγκοινωνιών. Από τον εξώστη του κτηρίου αυτού εκφωνήθηκαν δύο ιστορικοί λόγοι: του Ελευθερίου Βενιζέλου[7] μετά τη συνθήκη των Σεβρών και του Γεωργίου Παπανδρεόυ μετά την επιστροφή της εθνικής κυβέρνησης και τη λήξη της γερμανικής κατοχής στις 18.10.1944.

Για πολλά χρόνια στεγάζονταν εκεί οι σχολές Όμηρος, Ωμέγα και παράλληλα για ένα διάστημα υποκατάστημα της Τράπεζας Μακεδονίας-Θράκης. Σήμερα εξακολουθεί να ομορφαίνει την πλατεία Συντάγματος. Ανακαινίσθηκε και λειτουργεί εκεί το κεντρικό κατάστημα της αλυσίδας Public.

Πηγές

Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ:

Επετηρίς της Ελλάδος: διά το έτος 1884. Εν Αθήναις: Τυπογραφείον "ο Ασμοδαίος" Γ. Σταυριανού, 1883

Οδηγός των Αθηνών: ήτοι περιγραφή των μνημείων της αρχαίας και νέας πόλεως και των εν τοις μουσείοις αρχαιοτήτων κατά το γερμανικόν του Beadeker / υπό Γεωργίου Σωτηριάδου. Εν Αθήναις: παρά τω εκδότη Καρόλω Μπεκ, 1888

Ελλάς: ήτοι ιστορική, γεωγραφική και τοπογραφική περιγραφή της Ελλάδος και οδηγός των ταξειδιωτών και περιηγητών: (κατά τον Μπέντεκερ) / υπό Ευαγγελίδου και Μαυρογένη. Αθήναι: Βιβλιοπωλείον Κ. Ελευθερουδάκη, 1901

Greece: handbook for travellers / by Karl Baedeker. -3η έκδ.- Leipzig: Karl Baedeker, 1905

Η εν Αθήναις, κάποτε...: η πόλις και οι δρόμοι της διηγούνται την ιστορία τους / Διονύσιος Β. Ηλιόπουλος. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2000

Αθήνα: μεταμορφώσεις του αστικού τοπίου: από τη Νεοελληνική Ιστορική Συλλογή Κωνσταντίνου Τρίπου / σχόλια Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2009

Παλιγγενεσία, 15.5.1884

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ:

2E01.060: φωτογράφος Αριστείδης και Κωνσταντίνος Ρωμαϊδης, Γενικό αρχείο 19ος

Άλλες πηγές

Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών: Αρχείο Νεότερων Μνημείων: http://archaeologia.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio_more.aspx?id=144

«Η αθηναϊκή ιστορία της οικογενείας Πάλλη ή Πάλη και η γωνία Καραγεώργη Σερβίας και πλατείας Συντάγματος» / Νίκος Βατόπουλος. Η Καθημερινή, 9.7.2017 https://www.kathimerini.gr/life/city/917572/i-athinaiki-istoria-tis-oikogeneias-palli-i-pali-kai-i-gonia-karageorgi-servias-kai-plateias-syntagmatos/

Σημειώσεις

[1] Σμόλεντς ή Σμολένσκη

[2] Πάλη ή Πάλλη.

[3] 1910-1911

[4] «Η αθηναϊκή ιστορία της οικογενείας Πάλλη ή Πάλη και η γωνία Καραγεώργη Σερβίας και πλατείας Συντάγματος» / Νίκος Βατόπουλος. Η Καθημερινή, 9.7.2017https://www.kathimerini.gr/life/city/917572/i-athinaiki-istoria-tis-oikogeneias-palli-i-pali-kai-i-gonia-karageorgi-servias-kai-plateias-syntagmatos/

[5] Φαίνεται ότι η οικογένεια Πάλλη παραχωρούσε προς ενοικίαση το ισόγειο του κτηρίου αρχικά.

[6]Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών: Αρχείο Νεότερων Μνημείων: http://archaeologia.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio_more.aspx?id=144

[7] Αλλού αναφέρεται ότι ο λόγος εκφωνήθηκε από το Μέγαρο Γιαννόπουλου.

Back