Στη θέση του κεντρικού κτηρίου της Εθνικής Τραπέζης, επί της οδού Αιόλου, υπήρχαν κατά τον 19ο αιώνα δύο χωριστά διώροφα κτήρια, χτισμένα τη δεκαετία του 1840.

Αριστερά, στη γωνία της οδού Αιόλου με την οδό Τυπογραφείου (μετέπειτα Ευριπίδου και σήμερα Γεωργίου Σταύρου) και μπροστά ακριβώς από την πλατεία του Λαού[1], χτίστηκε το 1837 μια διώροφη κατοικία από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέτοχο της Εθνικής Τράπεζας, Κυριάκο ∆ομνάνδο. Η οικία Δομνάνδου αγοράστηκε το 1845 από τον Γεώργιο Σταύρο και στέγασε το πρώτο τραπεζικό κατάστημα της απελευθερωμένης Ελλάδας.

Δεξιά βρισκόταν ενδεχομένως η μεγαλύτερη, ως τότε ιδιωτική κατοικία, η οικία Ταμβακοπούλου, που το 1839 αγόρασε ο γάλλος επιχειρηματίας Φραγκίσκος Φεράλδης[2]. Ο Φραγκίσκος Φεράλδης ήταν εκείνος που ανέλαβε να φωτίσει την πόλη με αέριο και να κατασκευάσει τον ατμοκίνητο σιδηρόδρομο Αθηνών-Πειραιώς. Με τον φωτισμό υπήρξε πιο τυχερός, καθώς το δίκτυο των φαναριών γκαζιού ήταν μικρό, αλλά με τον σιδηρόδρομο δεν κατάφερε τίποτα, με αποτέλεσμα να κηρυχθεί έκπτωτος από τον διαγωνισμό δημοσίων έργων.

Τελικά ο Φεράλδης μετέτρεψε την οικία Ταμβακοπούλου σε πολυτελές ξενοδοχείο, με την επωνυμία «Ξενοδοχείον της Αγγλίας», το οποίο διαφημιζόταν το 1844 ως το μεγαλύτερο και το καλύτερο της Αθήνας.

Ελαιογραφία του Johannes Rabe με άποψη της πλατείας Κοτζιά, όπου απεικονίζονται τα δύο κτήρια χωριστά το 1847. Πηγή: Artnet

Αριστερά το ξενοδοχείο «Αγγλία» την περίοδο της λειτουργίας του. Δεξιά το Μέγαρο Μελά. Πηγή: Αθήνα: μεταμορφώσεις του αστικού τοπίου: από τη Νεοελληνική Ιστορική Συλλογή Κωνσταντίνου Τρίπου / σχόλια Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη - Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2009. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Το κτήριο του ξενοδοχείου ήταν μια «πελώριος διώροφος οικία επιβλητικού εξωτερικού, ήτις ένεκα των αμειλίκτων όρων της μεταξύ αυτών συγκρίσεως προσέδιδε εις την Εθνικήν Τράπεζαν την εντύπωσιν καλύβης»[3]. Στο ξενοδοχείο «Αγγλία» πήγαιναν οι διπλωμάτες, οι επίσημοι ξένοι και οι κοσμικοί Αθηναίοι. Μπορούσες να μείνεις με 5-6 δραχμές την ημέρα με δωμάτιο και τροφή, χωρίς όμως κρασί, που ήταν πολύ ακριβό στα αθηναϊκά ξενοδοχεία.[12]

Εφημερίδα της εποχής έγραφε για το συγκεκριμένο ξενοδοχείο: «Το μεγαλοπρεπές τούτο κατάστημα, οικοδομηθέν επίτηδες διά ξενοδοχείον και ευπρεπισθέν διά νέων και πολυτελών επίπλων, σύγκειται εξ 70 δωματίων των πλείστων μεσημβρινών. Μαγειρική αρίστη. Υπηρεσία καλώς οργανωμένη. Τιμαί μετριώταται. Εν τω καταστήματι ευρίσκονται διερμηνείς λαλούντες ευρωπαϊκάς γλώσσας»[4].

Αριστερά η οικία Δομνάνδου και δεξιά το ξενοδοχείο «Αγγλία». Πηγή: Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20όν αιώνα / Κώστα Η. Μπίρη. -5η έκδ.- Αθήνα: Μέλισσα, 2005. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Ο Εντμόν Αμπού γράφει σχετικά: «Το ξενοδοχείο της «Ανατολής» και το ξενοδοχείο της «Αγγλίας» είναι δύο μεγάλα κτήρια, σε μικρή απόσταση το ένα από το άλλο στην οδό Αιόλου, αντίκρυ από το υπόστεγο των κανονιών. Ο ταξιδιώτης ανοίγοντας το παράθυρό του μπορεί να δει τα δώδεκα μικρά κανόνια που αποτελούν το πυροβολικό του ελληνικού βασιλείου. Τα δύο ξενοδοχεία ανήκαν, πέρυσι, στους ίδιους ιδιοκτήτες. Εξυπηρετούσαν τους ταξιδιώτες λιγότερο καλά από τον Δημήτρη[5]. Αλλά ήταν επίσης λιγότερο ακριβά. Ένας καλλιτέχνης που θέλει να μείνει στην Αθήνα περισσότερο από ένα μήνα, μπορεί να φιλοξενηθεί και να τραφεί στο ξενοδοχείο της «Αγγλίας» με πέντε ή έξι φράγκα την ημέρα»[6].

Το ξενοδοχείο «της Αγγλίας», το 1846, προκάλεσε έκπληξη στον πρίγκιπα της Πρωσίας, Αλβέρτο και στις 25 Μαΐου 1847 στον νέο πρέσβη της Βαυαρίας, που κατέλυσαν σε αυτό.

Ο Μπάμπης Άννινος μας πληροφορεί ότι οι Ντυκάν και Φλωμπέρ, κατά την επισκεψή τους στην Αθήνα το 1850 «κατέλυσαν εις το μόνο σχετικώς τότε ευπρόσωπον ξενοδοχείον, το της Αγγλίας, κείμενον εις την οδό Αιόλου, παραπλεύρως του αρχικού ταπεινού κτηρίου της Εθνικής Τραπέζης»[7], ενώ ο ίδιος ο Ντυκάν αναφέρει το εξής: «Ευρισκόμεθα εγκατεστημένοι από μιάς μόλις ώρας εις το ξενοδοχείον της Αγγλίας, ότε εις των θαλαμηπόλων προσελθών μας ανήγγειλεν ότι ο κύριος συνταγματάρχης Τουρέ[8] ήλθεν για να μας συναντήσει… Ο Τουρέ και ο Μοράνδι ήρχοντο ενίοτε και συνεμερίζοντο το γεύμα μας εν τω ξενοδοχείω της Αγγλίας, η συνδιάλεξις δε μεταξύ μας παρετείνετο πολλάκις μέχρι του μεσονυκτίου»[9].

Ο Θεόφιλος Γκωτιέ, που κατέλυσε στο ξενοδοχείο της «Αγγλίας» το 1852, γράφει χαρακτηριστικά: «Άφησα να φύγουν οι πιο βιαστικοί μιας κι εγώ είχα κλείσει δωμάτιο στο ξενοδοχείο της «Αγγλίας», που το διηύθηναν ο Ηλίας Πολυχρονόπουλος και ο Γιάννης Αδαμαντόπουλος, δυο παλικάρια ντυμένα με υπέροχες ελληνικές φορεσιές, που διατηρούν πράκτορα, ντυμένο με την ίδια γραφικότητα, στο πλοίο που εκτελεί το δρομολόγιο της Σύρας [...].[10] Η άμαξα σταμάτησε μπροστά στο ξενοδοχείο της «Αγγλίας» με τη φαρδιά άσπρη πρόσοψη που βλέπει σε μια πλατεία. Εκεί είναι εγκατεστημένος, κάτω από ένα υπόστεγο, ένας όρχος του πυροβολικού που τον φρουρούν μερικοί στρατιώτες με φουστανέλα, περικνημίδες και γαλάζια γιλέκα κεντημένα με άσπρα σειρήτια, κατακάθαροι και πολύ γραφικοί […]»[11].

Το 1855 το κτήριο του ξενοδοχείου αγοράστηκε κι αυτό από την Εθνική τράπεζα, με την επέκταση των εργασιών της.

Το 1860 ο Μ. Παπαδόπουλος-Βρεττός αναφέρει ότι «το αγγλικόν ξενοδοχείον είναι εκ τψν ονομαζομένων εις την γλώσσαν του ξεναγού, ξενοδοχείον πρώτης τάξεως διά δωμάτιον, πρόγευμα και γεύμα (εις την κοινήν τράπεζαν) πληρώνεις δέκα φράγκα καθ’ εκάστην χωριστά δε διά τον οίνον και το φως».[13]

Το ξενοδοχείο λειτούργησε ως το 1875. Τα δύο γειτονικά κτήρια διέθεταν τον ίδιο αριθμό ορόφων και το ίδιο ύψος, ώστε το 1899-1900 ενοποιήθηκαν με σχετική ευκολία, προκειμένου να αποτελέσουν, πλήρως ανακαινισμένα και με νέα εξωτερική διαμόρφωση σε νεοκλασικό ύφος, το ενιαίο μέγαρο της Εθνικής Τράπεζας που γνωρίζουμε σήμερα στην πλατεία Κοτζιά.

Αριστερά το νέο κτήριο μετά τη συνένωση του ξενοδοχείου «Αγγλία» και του καταστήματος της Εθνικής Τράπεζας, όπως είναι και σήμερα.Δεξιά το Μέγαρο Μελά. Πηγή: εκδότης Δ. και Σία Διρμίκης, Rue Aeolou - Athènes. Συλλογή καρτ ποστάλ (Φωτογραφικό αρχείο ΕΛΙΑ, CP.CPATH.CPATH1.300)

Πηγές

Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ:

Συλλογή οδηγών ΕΛΙΑ

Η οδός Αιόλου: ένας απ'τους παλιότερους δρόμους της Αθήνας / Χρήστος Θ. Πανάγος. Αθήνα: [χ.ο.], 1998

Η Ελλάδα του Όθωνος: η σύγχρονη Ελλάδα 1854 / Εντμόν Αμπού. Μετάφραση Α. Σπήλιου. Αθήνα: Τολίδη, 19;;

Αθήνα: μια πόλη μαγική / Άρτεμις Σκουμπουρδή. [Αθήνα]: Ι. Σιδέρης, 2004

Αι Αθήναι του 1850: εντυπώσεις δύο Γάλλων περιηγητών / Μπάμπης Άννινος. Αθήνα: Γαλαξίας, 1971

Καθημερινή, Επτά ημέρες, 8.10.2000

Η ξενοδοχία παρ' Έλλησιν: από των αρχαιοτάτων μέχρι των καθ'ημάς χρόνων / Νικόλαος Γ. Λέκκας. Αθήναι: Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας. Υπηρεσία Ξένων και Εκθέσεων, 1924

Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20όν αιώνα / Κώστας Η. Μπίρης. -5η έκδ.- Αθήνα: Μέλισσα, 2005

Η παλιά Αθήνα ζει, γλεντά, γεύεται: κιμπάρικο ανάγνωσμα για μερακλήδες νοσταλγούς / Θωμάς Σιταράς. Αθήνα: Ωκεανίδα, 2011

Τρεις γάλλοι ρομαντικοί στην Ελλάδα / πρόλογος Παναγιώτης Μουλλάς, μετάφραση: Β. Μέντζου. Αθήνα: Ολκός, 1990

Αθήνα: μεταμορφώσεις του αστικού τοπίου: από τη Νεοελληνική Ιστορική Συλλογή Κωνσταντίνου Τρίπου / σχόλια Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2009

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ:

CP.CPATH.CPATH1.300: εκδότης Δ. και Σία Διρμίκης, Συλλογή καρτ ποστάλ

Άλλες πηγές

Artnet

Κτήρια ξενοδοχείων στην Αθήνα, τον Πειραιά και τα προάστια από την Οθωνική περίοδο έως και τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα / Ελένη Ε. Παπανδρέου. Αθήνα: ΕΜΠ, 2010

Η παλιά Αιόλου με τα μεγαλεία της και τα ξενοδοχεία της / Θωμάς Σιταράς (http://synnefaoneira.blogspot.com/2013/10/blog-post_24.html) (ηλεκτρονικό άρθρο)

Σημειώσεις

[1] Σημερινή πλατεία Κοτζιά.

[2] Francisco Th. Feraldi. Από τη Μασσαλία.

[3] Το κατάστημα της Εθνικής Τραπέζης αμυνόμενον φρούριον: Είκοσι Ιουνίου 1863 / Εμ. Σ.. Λυκούδης. Εν Αθήναις: Ελευθερουδάκης, 19;;, σελ. 23.

[4] Η παλιά Αθήνα ζει, γλεντά, γεύεται: κιμπάρικο ανάγνωσμα για μερακλήδες νοσταλγούς / Θωμάς Σιταράς. Αθήνα: Ωκεανίδα, 2011, σελ. 63.

[5] Πρόκειται για τον ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου «των Ξένων» στο Σύνταγμα.

[6] Η Ελλάδα του Όθωνος: η σύγχρονη Ελλάδα 1854 / Εντμόν Αμπού. μετάφραση Α. Σπήλιου. Αθήνα: Τολίδη, 19;;, σελ. 261-262.

[7] Αι Αθήναι του 1850: εντυπώσεις δύο Γάλλων περιηγητών / Μπάμπης Άννινος. Αθήνα: Γαλαξίας, 1971. σελ. 37.

[8] Σε αυτό το ξενοδοχείο ο Ντυκάν και ο Φλωμπέρ συνάντησαν για πρώτη φορά τον συμπατριώτη τους, φιλέλληνα, συνταγματάρχη Τουρέ, που ζούσε τότε στην Αθήνα.

[9] Αι Αθήναι του 1850: εντυπώσεις δύο Γάλλων περιηγητών / Μπάμπης Άννινος. Αθήνα: Γαλαξίας, 1971, σελ. 60, 72.

[10] Τρεις γάλλοι ρομαντικοί στην Ελλάδα / πρόλογος Παναγιώτης Μουλλάς, μετάφραση: Β. Μέντζος. Αθήνα: Ολκός, 1990, σελ. 145.

[11] Τρεις γάλλοι ρομαντικοί στην Ελλάδα / πρόλογος Παναγιώτης Μουλλάς, μετάφραση: Β. Μέντζος. Αθήνα: Ολκός, 1990, σελ. 150.

[12] Η Αθήνα του περασμένου αιώνα / Επαμ. Κ. Στασινόπουλου. Αθήνα, 1963, σελ.72.

[13] Ξενοδοχεία της Αθήνας: αλφαβητική παρουσίαση 1833-2010 / Χαρίλαος Πατέρας. Αθήνα: Συλλογές, 2021, σελ. 12.

Back