Το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία»[1] ίδρυσε ο Σάββας Κέντρος -δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς- και το 1865 ή το 1866[2], το στέγασε στο μέγαρο Γιαννοπούλου, δηλαδή στο κτήριο της γωνίας Καραγεώργη Σερβίας[3] και Σταδίου[4]. Ως πρώτος πελάτης αναφέρεται ο Μπενιζέλος Ρούφος, ο οποίος κατέβαλε 150 δραχμές μηνιαίως.

Στις 13 Φεβρουαρίου του 1865 ο Ernest Renan[5] [6] φτάνει στον Πειραιά από τη Σμύρνη με το πλοίο Oriente. Την ίδια μέρα γράφει: «Όλα πάνε καλά. Άνετη εγκατάσταση στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρεταννίας»[7]. Εκεί, συναντά την ίδια μέρα τον Gobineau, προσωπικό του φίλο και πρεσβευτή της Γαλλίας στην Ελλάδα. Ο Renan γράφει στη μητέρα του: «Εδώ είμαστε πολύ καλά, εγκατεστημένοι τέλεια σε ένα καλό ξενοδοχείο, πνιγμένοι στις φροντίδες και τις φιλοφρονήσεις όλου του κόσμου, έχοντας κάθε μέρα να επισκεφθούμε τα πιο όμορφα πράγματα του κόσμου. Η Αθήνα, εκτός από τις υπέροχες αρχαιότητές της, είναι μια όμορφη πόλη, πολύ ευχάριστη, πολύ κομψή. Τελικά καλή μου μητέρα, θα είμαστε όσο καλύτερα γίνεται μέχρι την άνοιξη. Εδώ κάνει έναν καιρό γλυκό κι όμορφο, έναν καιρό μαγιάτικο. Κάνει καλό καιρό και είμαστε καλά βολεμένοι στη Βασιλική πλατεία, απέναντι από τα ανάκτορα, δίπλα στην Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή των Αθηνών»[8].

Γράφει ακόμα στον Μ. Berthelot: «Είναι πολύ καιρός που δεν λάβαμε νέα σας. Γράψτε μας αμέσως στο ξενοδοχείο Μεγάλης Βρετάννιας (Πλατεία Συντάγματος) Αθήνα. Είμαστε πολύ καλά εδώ και γοητευμένοι που έχουμε μπροστά μας ένα μήνα τόσο ευγενούς ανάπαυσης. Η σύγχρονη πόλη είναι πολύ χαρούμενη, πολύ όμορφη, ο κόσμος γλυκός και καλοπροαίρετος Περιστοιχιζόμαστε από φιλοφρονήσεις και φροντίδες»[9].

Το 1874 ο Σάββας Κέντρος αγοράζει το Μέγαρο Δημητρίου και το 1875[10] [11]μεταφέρει εκεί το ξενοδοχείο του. Το Μέγαρο Δημητρίου ανήκε στον Αντώνη Δημητρίου ή Λημνίου, μεγαλέμπορο από την Τεργέστη και χτίστηκε σε σχέδια του Θεόφιλου Χάνσεν το 1842 στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το «Μεγάλη Βρεταννία». Δεν κατοικήθηκε ποτέ από την οικογένεια Δημητρίου[12] και από το 1842 ως το 1854 περίπου λειτουργούσε ως ξενώνας των ανακτόρων για τους επίσημους ξένους επισκέπτες. Την πληροφορία επιβεβαιώνει και ο Θεόδωρος Πετρακόπουλος, προσθέτοντας ότι ο Όθωνας πρότεινε στον Δημητρίου να οικοδομήσει οικία που θα φιλοξενεί επίσημα πρόσωπα λόγω της έλλειψης ξενοδοχείων στην Αθήνα. Στη συνέχεια το μέγαρο αγοράστηκε από την οικογένεια Κλάδου, η οποία το παραχώρησε στην Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή από το 1855 ως το 1873.[13]

Το Μέγαρο Δημητρίου. Βλέπουμε το πίσω και το πλαϊνό τμήμα του κτηρίου, πριν εγκατασταθεί εκεί η «Μεγάλη Βρεταννία». Πηγή: Συλλογή Θωμά Σιταρά – Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Η διαφημιστική καταχώρηση του ξενοδοχείου το 1875. Πηγή: Οδηγός εμπορικός, γεωγραφικός και ιστορικός των πλείστων κυριότερων πόλεων της Ελλάδος του έτους 1875: διαιρούμενος εις μέρη δύω: Έτος Α΄ εκδιδόμενος κατ' έτος υπό Μιλτιάδη Μπούκα. Εν Αθήναις: τύποι Ελληνικής Ανεξαρτησίας, 1875. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Γράφει ο Henri Belle, που ταξίδεψε στην Ελλάδα το 1874 και διέμεινε στη «Μεγάλη Βρεταννία»:

«Ύστερα από μια ημίωρη τρελή κούρσα, αντικρίζουμε τον Παρθενώνα που διαγράφεται στο γαλάζιο ουρανό, δεσπόζοντας πάνω από το βράχο της Πνύκας. Τα λευκά σπίτια της Αθήνας εκτείνονται ανάμεσα στην Ακρόπολη και στον Λυκαβηττό. Μια φαρδιά λεωφόρος, πλαισιωμένη από νεαρά δέντρα που αγωνίζονται να επιζήσουν μέσα στη σκόνη, μας οδηγεί στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας. Από τα παράθυρά μας, που βλέπουν στην πλατεία Συντάγματος και σε ένα μεγάλο χώρο, φυτεμένο με πορτοκαλιές και πλατάνια, φαίνεται το βαρύ και άχαρο κτίριο των βασιλικών Ανακτόρων, οι φυλλωσιές που το περιτριγυρίζουν, και ακριβώς απέναντι ο τεράστιος βράχος της Ακρόπολης που κυριαρχεί στην πόλη και στεφανώνεται με εκπληκτικά ερείπια»[14].

Στην εφημερίδα Ώρα του 1876 εντοπίστηκε η παρακάτω καταχώριση, που δείχνει ότι ήδη το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία» αποτελούσε σημαντικό σημείο της πόλης:

Πηγή: Ώρα, 11.4.1876. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Λίγα χρόνια αργότερα το 1879 ο Κέντρος γνωρίζεται με τον 29χρονο τότε Ευστάθιο Λάμψα, που μόλις έχει επιστρέψει από το Παρίσι, όπου είχε βρεθεί με έξοδα του παλατιού για να τελειοποιήσει την τέχνη της μαγειρικής και ενθουσιάζεται με τις ιδέες του. Οι δυο τους συνεταιρίζονται, αποκτούν την κυριότητα του κτηρίου και πραγματοποιούν πλήρη ανακαίνιση του ξενοδοχείου.

Το 1881 το ξενοδοχείο διέθετε πολυτελή διάκοσμο, ποικιλία ανέσεων, υψηλό επίπεδο υπηρεσιών και εξαιρετική κουζίνα που το καθιστούσαν πρώτη επιλογή επισήμων και πλουσίων.

Η «Μεγάλη Βρεταννία» όταν πια εγκαταστάθηκε στο Μέγαρο Δημητρίου, μετά από την ανακαίνιση και την επέκταση του κτηρίου -όπως εικάζεται- για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του ξενοδοχείου. Πηγή: Συλλογή Θωμά Σιταρά – Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Το 1888 το ξενοδοχείο ήταν από τα πρώτα κτήρια της Αθήνας που ηλεκτροδοτήθηκαν, ενώ διέθετε ευρωπαϊκά λουτρά[15], όπως μας ενημερώνουν έντυπα της εποχής. Ακόμα στον οδηγό του Beadeker αναφέρονται τα εξής: «Παρά την πλατεία Συντάγματος προς το βόρειον μέρος και απέναντι των ανακτόρων, το άριστον και ακριβότατων. Το συσσίτιον κοστίζει (table d hote) 12-15φρ. την ημέραν μετά κατοικίας, μη συμπεριλαμβανομένων οίνου και φωτός»[16].

Όταν ο Κέντρος πεθαίνει το 1888 ο Λάμψας έναντι του ποσού των 300.000 δραχμών αγοράζει από τη χήρα του το μερίδιό της και γίνεται ο μοναδικός ιδιοκτήτης. Πρώτο του μέλημα να οργανώσει εστιατόριο πολυτελείας[17].

Το ξενοδοχείο, όπως αποτυπώθηκε σε καρτ ποστάλ της δεκαετίας του 1880. Πηγή: Οδός Γεωργίου Α΄- Αθήναι. Συλλογή καρτ-ποστάλ (Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, CP.CPATH.CPATH1.361)

Η αναβάθμιση και η επέκταση των εγκαταστάσεων της «Μεγάλης Βρεταννίας» της επέτρεψαν να αποσπάσει την πρωτοκαθεδρία έλξης της αστικής ελίτ σε σχέση με όλους τους αντίστοιχους χώρους της πόλης. Οι τολμηρές πρωτοβουλίες και η δημιουργική φαντασία του Λάμψα διαδραμάτισαν καίριο ρόλο[18]. Η αίσθηση της χλιδής που χαρακτήριζε όλο το εύρος της ποικίλης υποδομής της, από τα πολυτελή δωμάτια ως τα εντυπωσιακά εστιατόριά της, θα συνάρπαζε τους συγχρόνους της. Η αίγλη και η καλόγουστη πολυτέλεια σε συνδυασμό με την αυστηρή οργάνωση και την εξυπηρέτηση από προσωπικό ιδιαίτερα εξειδικευμένο και πολύ προσεκτικά επιλεγμένο ανέδειξαν το «Μεγάλη Βρεταννία» ως το καλύτερο ξενοδοχείο. Οι περισσότεροι επώνυμοι επισκέπτες της εποχής, που έρχονταν στην μικρή αλλά ιστορική πρωτεύουσα της Ελλάδας, διέμεναν στο ξενοδοχείο.

«Πρωτεύον εν Αθήναις μέγα ξενοδοχείον»[19] αποκαλούσε τη «Μεγάλη Βρεταννία» η Πρωία το 1891, με την Ακρόπολη να βεβαιώνει τον ξένο περιηγητή αλλά και τον Έλληνα αστό «ότι θέλει τύχει της ευγενούς προθυμίας του διευθυντού και ιδιοκτήτου και των αφθόνων περιποιήσεων του προσωπικού»[20].

Οι εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου περιλάμβαναν τότε εστιατόρια, εντευκτήρια, αναγνωστήρια, καπνιστήρια, ορχήστρα, τριάντα δωμάτια ύπνου με εγκαταστάσεις λουτρών και ευρύχωρες βεράντες στολισμένες με σπάνια φυτά και λουλούδια και αίθουσες χορού. Το 1894 ο Λάμψας σε αυτές τις αίθουσες οργανώνει κατά τη διάρκεια του χειμώνα για πρώτη φορά χορευτικά δείπνα, τα περίφημα dinersdansant, που έγιναν θεσμός για δεκαετίες και συνέτειναν στη φήμη του ξενοδοχείου. Σε πριγκιπικές αίθουσες «με απαλό ηλεκτρικό φωτισμό και ηδυτάτη μουσική» που οδηγούσαν τους πελάτες σε μια μαγική απόλαυση αναφέρεται η Νέα Εφημερίδα σε δημοσίευμά της το Δεκέμβριο του 1894. Γράφει για το φαγητό: «τα εδέσματα και εκλεκτά και μετά σπανίας τάξης παρασκευασμένα»[21].

Είναι η αρχή των χρυσών ημερών του ξενοδοχείου που κορυφώνονται στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, όπου η «Μεγάλη Βρεταννία» αναδεικνύεται ως το καλύτερο ξενοδοχείο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η «Μεγάλη Βρεταννία» έζησε έντονα το μνημειώδες για την εποχή διεθνές γεγονός της αναβίωσης της Ολυμπιακής Ιδέας, τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας του 1896. Τον Απρίλιο του 1896 φιλοξένησε το στρατηγείο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής και τον επικεφαλή και οραματιστή της αναβίωσης των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων βαρώνο Pierre De Coubertin. Επίσης η αποχαιρετιστήρια δεξίωση για τη λήξη των αγώνων του 1896 δόθηκε σε αυτό το ξενοδοχείο. Την εποχή των αγώνων κυκλοφόρησε στην Αθήνα το πρώτο βενζινοκίνητο αυτοκίνητο που άνηκε στον τακτικό πελάτη του ξενοδοχείου, επιχειρηματία και γνωστό συγγραφέα, Κωνσταντίνο Χρηστομάνο. Είναι η εποχή, που οι πελάτες του ξενοδοχείου απολάμβαναν το ζεστό καφέ τους – φτιαγμένο από τον ειδικό ψήστη, τον ταμπή, στο «Περόν», την γνωστή βεράντα του ξενοδοχείου.[22] Υπάρχουν τέλος αναφορές ότι το 1896 η «Μεγάλη Βρεταννία» διέθετε τηλέφωνο. Τότε τηλέφωνο είχαν μόνο το Παλάτι, τα αστυνομικά τμήματα και τα δημόσια κτήρια.

Χώροι του ξενοδοχείου την εποχή των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896. Πηγή: Η Ελλάς κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνας του 1896: Πανελλήνιον εικονογραφημένον λεύκωμα. Εν Αθήναις: εκ του τυπογραφείου της Εστίας Κ. Μάισνερ και Ν. Καργαδούρη, 1896. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Ο Στάθης Λάμψας και η σύζυγός του, Παλμύρα Λάμψα, δημιούργησαν ένα παλάτι απέναντι από το παλάτι. Υιοθέτησαν για το ξενοδοχείο τους όλες τις πολυτελείς ευρωπαϊκές καινοτομίες, ενώ πολλά ιστορικά και πολιτικά γεγονότα της νεότερης Ελλάδας συνδέονται με αυτό.

To 1908 ο Λάμψας γνωρίζεται με τον δημοσιογράφο Θεόδωρο Πετρακόπουλο, ο οποίος τελικά γίνεται γαμπρός του -παντρεύεται την κόρη του Μαργαρίτα- και διευθυντής του ξενοδοχείου.

Επιστολόχαρτο του ξενοδοχείου το 1905. Πηγή: Αρχείο Χαρίσιου Βαμβακά (Φάκελος 8.1). Αρχεία ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Το 1919 ιδρύεται η «Α.Ε. Ελληνικών Ξενοδοχείων Λάμψα», μετά από επίμονες προτροπές του Ε. Βενιζέλου, που ήταν φίλος με τον Λάμψα και τον Πετρακόπουλο και το ξενοδοχείο γνωρίζει μεγάλη άνθηση.

Το καταστατικό της Εταιρείας Ελληνικών Ξενοδοχείων Λάμψα. Πηγή: Συλλογή Μάνου Χαριτάτου - Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιβιβάζεται σε αμάξι, μπροστά στην είσοδο του ξενοδοχείου, το 1917. Πηγή: Από τη συλλογή του Νίκου Βασιλείου.

Το 1920 τα λειτουργικά έξοδα του ξενοδοχείου αυξήθηκαν θεαματικά: δαπάνες για το φωτισμό, τη θέρμανση, την καθαριότητα, τα λινά, τα πιατικά και τα κρυστάλλινα είδη, όπως φυσικά και τα είδη διατροφής, λόγω του πληθωρισμού. Την ίδια περίοδο λαμβάνεται ειδική μέριμνα για το προσωπικό[23]. Μολονότι δεν έχουμε επίσημα στοιχεία μισθοδοσίας για τα πρώτα σαράντα χρόνια λειτουργίας του ξενοδοχείου, διάσπαρτες πηγές συγκλίνουν ότι οι αμοιβές στο «πολυτελέστερο ξενοδοχείο της Νότιας Βαλκανικής» παρουσίαζαν αισθητά αυξημένη απόκλιση από το μέσο όρο του κλάδου. Αναφέρονται διπλασιασμοί ακόμα και τετραπλασιασμοί μισθών για κατηγορίες υπαλλήλων όπως μάγειρες και βοηθοί, θυρωροί, τηλεφωνήτριες, διοικητικό προσωπικό, τεχνίτες, ράπτριες, ιματιοφύλακες, βοηθοί μπουφέ και άλλα[24].

Φωτογραφίες ταυτότητας απλών εργαζομένων που βρέθηκαν σε υπηρεσιακά βιβλία του ξενοδοχείου την περίοδο του Μεσοπολέμου. Πηγή: Μεγάλη Βρεταννία: Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003, σελ.74. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Κατά τη μικρασιατική καταστροφή η διεύθυνση του ξενοδοχείου συντάχτηκε με το τμήμα της αθηναϊκής κοινωνίας που επιχείρησε να αμβλύνει το πόνο της προσφυγιάς, στηρίζοντας κάποιους από τις στρατιές των εκτοπισμένων που κατέκλυζαν τις παρυφές της πόλης[25].

Το 1923 πεθαίνει ο Σ. Λάμψας, οι παρακαταθήκες του οποίου χαρακτηριζόνται πολύτιμες, από τους συνεχιστές του, ενώ στη μνήμη του συστήθηκε ταμείο περίθαλψης των υπαλλήλων της εταιρείας[26].

Ο Ρενέ Πυώ, που βρέθηκε στην Αθήνα αρκετές φορές από το 1913 ως το 1923, γράφει για τον Λάμψα: «Οι δύο πάγκοι και οι οχτώ ψάθινες πολυθρόνες της ψηλής κιονοστοιχίας στην είσοδο της Μεγάλης Βρετανίας δίνουν πάντα την ευκαιρία να θαυμάσει κανείς τις τορνευτές αγγλοσαξονικές γυναικείες γάμπες […][27]. Σκέφτομαι τον γέρο Λάμψα, ξεκίνησε ως λαντζιέρης στο Ντορέ που δεν υπάρχει σήμερα και έφερε πρώτος στην Ελλάδα τα μυστικά της γαλλικής κουζίνας, έχτισε το πρώτο ξενοδοχείο, έκανε περιουσία με τον μόχθο του και έμαθε να διαβάζει μόνος του»[28].

Ο Ευστάθιος Λάμψας. Πηγή: Έρευνα: Φιλολογικόν ημερολόγιον 1905 / Γεωργίου Θ. Σπεντζούρη. Εν Αθήναις: Βασιλική τυπογραφία Ραφτάνη-Παπαγεωργίου, 1905, σελ.19. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Το 1924 ανεγείρεται η μεγάλη πτέρυγα επί της Πανεπιστημίου στη θέση του σπιτιού του αγωνιστή του 1821 Ρήγα Παλαμήδη και του μονώροφου παλιού ζαχαροπλαστείου Γιαννάκη. Η νέα πτέρυγα[29] διαθέτει 75 δωμάτια και 40 λουτρά ενώ το 1930 γίνονται και τα εγκαίνια της νέας πτέρυγας στη Βουκουρεστίου.

«Ως ενθαρρυντικόν γεγονός διά την εξέλιξιν της ξενοδοχειακής καταστάσεως της πρωτευούσης μας δέον να σημειωθεί και η αρξάμενη ανακαίνισις και επέκτασις του ξενοδοχείου της Μεγάλης Βρεταννίας»[30].

«Φοβάμαι τη ζέστη και προτιμώ λιγόψυχα τη δροσερή σκιά του δωματίου μου και την απόλαυση της μπανιέρας μου στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας ή κανένα ποτό κάτω από τα δέντρα του Συντάγματος […]»[31], αναφέρει ο Καμίγ Μωκλαίρ το 1930 περίπου.

Βέβαια, κανείς δεν μορούσε να υποψιάστεί ότι το μεγαλύτερο ξενοδοχείο της Αθήνας δεν διέθετε νερό. Για να προμηθεύονται νερό τα λουτρά στους ορόφους τοου ξενοδοχείου ο Πετρακόπουλος αγόραζε από το πηγάδι του Βεζάνη μεγάλη ποσότητα νερού, την οποία μετέφερε με βυτία στην δεξαμενή που είχε κατασκεαστεί στην αυλή του ξενοδοχείου και από εκεί με ατλία ανέβαινε το νερό. Μάλιστα αναφέρει ότι όλο αυτό του στοίχιχζε όσο και η ρετσίνα.[32]

Διαφημιστικές καταχωρίσεις του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρεταννία» στα αγγλικά. Πηγή: Τουριστική Ελλάς, 1931 και 1934. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Διαφημιστική καταχώριση του ξενοδοχείου το 1939. Πηγή: Le Voyage en Grece, αρ.10 (1939). Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Το 1940 στεγάζεται στη «Μεγάλη Βρεταννία» το Γενικό Στρατηγείο Ελλάδας ενώ στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής εγκαθίσταται το στρατηγείο των Γερμανών. Από τον Οκτώβριο του 1944, που έφυγαν οι Γερμανοί, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1945 γίνεται έδρα της ελληνικής κυβέρνησης.

Η διάταξη του Γερμανικού Φρουραρχείου Αθηνών για την επίταξη των αθηναϊκών ξενοδοχείων. Πηγή: Μεγάλη Βρεταννία: Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003, σελ.103. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Το 1958 κατεδαφίζεται το αρχικό παλιό κτήριο, δηλαδή το μέγαρο Δημητρίου[33] και ανεγείρεται η νέα πτέρυγα από τον αρχιτέκτονα Κώστα Βουτσινά, διατηρώντας όλα τα υφολογικά στοιχεία του παλιού κτηρίου και δίνοντας έμφαση στις αναγεννησιακές όψεις του μεγάρου. Η νέα είσοδος, εντυπωσιακή σε μέγεθος και πολυτέλεια ήταν από τις πιο καλαίσθητες της Ευρώπης. Αυτή η νέα πτέρυγα ενοποιήθηκε με το υπόλοιπο κτήριο[34] που πήρε τελικά τη σημερινή του μορφή. Τα εγκαίνια της νέας πτέρυγας με τα επιπλέον 159 δωμάτια έγιναν το 1959.

Το ξενοδοχείο το 1960. Πηγή: Αρχείο Δημήτρη Παπαδήμου και Ελένης Φραγκιά (Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, DP02.22.74)

Το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία» μαζί με την Αθηναϊκή Λέσχη και το ξενοδοχείο «Ακταίον»[35], ήταν κάποιοι από τους χώρους της εποχής, στους οποίους είχαν πρόσβαση μόνο οι εύποροι και όπου ο λαός δεν μπορούσε να πλησιάσει, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1890 και ως την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι προσφερόμενες ανέσεις και η πολυτέλεια το ανέδειξαν σε προσφιλές κατάλυμα υψηλών προσώπων. Συνδέεται στενά με την κοινωνική και πολιτική ιστορία της Αθήνας και καταλύουν σε αυτό αντιπροσωπείες κρατών, ολόκληρες ορχήστρες, βασιλείς, πρωθυπουργοί, ηθοποιοί, συγγραφείς, εκκεντρικοί κοσμικοί.

Η γοητευτική του ιστορία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα μέσα από πολέμους, καταστροφές, ανακαινίσεις, επεκτάσεις, κατεδαφίσεις και ανεγέρσεις, πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές.

Πηγές

Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ:

Οδηγός εμπορικός, γεωγραφικός και ιστορικός των πλείστων κυριωτέρων πόλεων της Ελλάδος του έτους 1875: διαιρούμενος εις μέρη δύω: Έτος Α΄, εκδιδόμενος κατ' έτος υπό Μιλτιάδη Μπούκα. Εν Αθήναις: τύποις Ελληνικής Ανεξαρτησίας, 1875

Εγκόλπιον ημερολόγιον: του έτους 1887: έτος Γ΄ / υπό Μ. Η. Πάνα
Εν Αθήναις: Τύποις Αθηναΐδος, 1886

Οδηγός των Αθηνών: ήτοι περιγραφή των μνημείων της αρχαίας και νέας πόλεως και των εν τοις μουσείοις αρχαιοτήτων κατά το γερμανικόν του Baedeker / υπό Γεωργίου Σωτηριάδου. Εν Αθήναις: παρά τω εκδότη Καρόλω Μπεκ, 1888

Η Ελλάς κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνας του 1896 : Πανελλήνιον εικονογραφημένον λεύκωμα. Εν Αθήναις : εκ του τυπογραφείου της Εστίας Κ. Μάισνερ και Ν. Καργαδούρη, 1896

Οδηγός Αθηνών-Πειραιώς και των κυριοτέρων πόλεων της Ελλάδος 1900 / Σ. Κουσουλίνου. Εν Αθήναις: τυπ. Σπυρίδωνος Κουσουλίνου, 1900

Έρευνα: Φιλολογικόν ημερολόγιον 1905 / Γεωργίου Θ. Σπεντζούρη
Εν Αθήναις: Βασιλική τυπογραφία Ραφτάνη-Παπαγεωργίου, 1905

Καταστατικόν της εν Αθήναις Ανωνύμου Εταιρείας Ελληνικών Ξενοδοχείων Λάμψα / Εν Αθήναις Ανωνύμου Εταιρείας Ελληνικών Ξενοδοχείων Λάμψα
Αθήναι: [χ.ό.], 1919

Οδηγός της Ελλάδος: Έτος Η΄, Παλαιά Ελλάς-Νέα Ελλάς: 1921 / Νικόλαος Γ. Ιγγλέσης. [Αθήνα]: [Ιγγλέσης], 1921

Νέος επαγγελματικός οδηγός Αθηνών-Πειραιώς-περιχώρων 1924-1925 / υπό Π. Άννινου και Α. Γουναρόπουλου. [Αθήνα]: [χ. ό.], 1924

Οδηγός της Ελλάδος: Έτος Ι΄, 1925-1926 / Νικόλαος Γ. Ιγγλέσης. [Αθήνα]: [Ιγγλέσης], 1925

Ο περιηγητισμός εν Ελλάδι / Νικολ. Γ. Λέκκα. Αθήνα: Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, 1925

Τα ρωμαντικά χρόνια της Αθήνας: Ιστορίες του παληού καιρού / Τίμου Μωραϊτίνη
Αθήναι: [χ.ό.], 195;

«Τα εγκαίνια του ξενοδοχείου της Μεγάλης Βρεταννίας». Τα Αθηναϊκά, 1960, τ.14, σελ.62.

«Το ξενοδοχείον της Μεγάλης Βρεταννίας» / Δημήτριος Σκουζές. Τα Αθηναϊκά, 1960, τ.15, σελ. 33-41.

Η ζωή μου: Όσα είδα, όσα έμαθα, όσα έπραξα / Θεόδωρου Π. Πετρακόπουλου. Αθήναι: [χ. ό.], 1961

Ταξίδι στην Ελλάδα: τρία χρόνια παραμονής και περιπλανήσεων: μέρος πρώτο / Henri Belle.Αθήνα: Ιστορητής, 1993

Ο Ernest Renan και η σύγχρονη Ελλάδα / Ιφιγένεια Μποτουροπούλου. Αθήνα: Χατζηνικολής, 1993

Μνήμες Αθήνας του 1896: Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων και η ιστορική παρουσία του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία / Rena Tobler. Αθήνα: Μεγάλη Βρετανία, 1995

Σελίδες για την Ελλάδα του 20ού αιώνα: Κείμενα Γάλλων ταξιδιωτών / Επιμέλεια Παν. Μουλλάς, Βάσω Μέντζου. Αθήνα: Ολκός, 1995

Η εν Αθήναις, κάποτε...: η πόλις και οι δρόμοι της διηγούνται την ιστορία τους / Διονύσιος Β. Ηλιόπουλος. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2000

Μεγάλη Βρεταννία: Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003

Αθήνα: μια πόλη μαγική / Άρτεμις Σκουμπουρδή. [Αθήνα]: Ι. Σιδέρης, 2004

Εθνοφύλαξ, 5.2.1865

Ώρα, 11.4.1876

Πρωία, 1891

Νέα Εφημερίς, Δεκ. 1894

Τουριστική Ελλάς, 1931, τ.12, 1934 τ.3-4

Le Voyage en Grece, αρ.10 (1939)

Επτά ημέρες, 8.10.2000

Συλλογή Θωμά Σιταρά

Αρχεία ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ:

Αρχείο Χαρίσιου Βαμβακά (Φάκελος 8.1)

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ:

DP02.22.74: φωτογράφος Δημήτρης Παπαδήμος, Αρχείο Δημήτρη Παπαδήμου και Ελένης Φραγκιά

CP.CPATH.CPATH1.361: Συλλογή καρτ-ποστάλ

Άλλες πηγές

Συλλογή Νίκου Βασιλείου

«Μεγάλη Βρεταννία»: Η ιστορία του ξενοδοχείου που έγινε σύμβολο της Αθήνας». www.iefimerida.gr, 21.11.2016 http://www.iefimerida.gr/news/302432/megali-vretannia-i-istoria-toy-xenodoheioy-poy-egine-symvolo-tis-athinas-eikones

Σημειώσεις

[1] Από το 1840 μαρτυρείται ένα ξενοδοχείο με το όνομα «Μεγάλη Βρετανία», αλλά σε άλλη τοποθεσία, άγνωστη. Ως διευθυντής του αναφέρεται κάποιος Παναγιώτου. Πηγή: Μεγάλη Βρεταννία : Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003, σελ. 22.

[2] Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Renan το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία» είχε ήδη εγκατασταθεί στο μέγαρο Γιαννόπουλου το 1865.

[3] Τότε λεγόταν Μουσών.

[4] Στο ισόγειο του κτηρίου λειτουργούσε το ζαχαροπλαστείο των αδελφών Σκαρλάτου, σύμφωνα με διαφημιστικές καταχωρίσεις που εντοπίστηκαν στον Τύπο της εποχής.

[5] Την διαμονή του Renan στην «Μεγάλη Βρεταννία» αναφέρει και η εφημερίδα Εθνοφύλαξ της 5^ης Φεβρουαρίου 1865: «Από της παρελθούσης Δευτέρας έφθασε ενταύθα μετά της συζύγου του και κατοικεί εν τω ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας, ο περιώνυμος συγγραφεύς του Βίου του Ιησού, κ .Ερνέστο ς Ρενάν, εις των δοκιμωτέρων γάλων Αρχαιολόγων […]».

[6] Ο Θεόδωρος Πετρακόπουλος αναφέρει ότι ο Renan διέμεινε στο Μέγαρο Δημητρίου ως φιλοξενούμενος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής που τότε στεγαζόταν εκεί. Η πληροφορία είναι λανθασμένη. Ο ίδιος ο Renan γράφει ότι διέμεινε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία, το οποίο ακόμα τότε δεν είχε μεταφερθεί στο μέγαρο Δημητρίου. Βλέπε ακόμα και υποσημείωση 58.

[7] Ο Ernest Renan και η σύγχρονη Ελλάδα / Ιφιγένεια Μποτουροπούλου. Αθήνα: Χατζηνικόλας, 1993, σελ. 55.

[8] Ο Ernest Renan και η σύγχρονη Ελλάδα / Ιφιγένεια Μποτουροπούλου. Αθήνα: Χατζηνικόλας, 1993, σελ. 110.

[9] Ο Ernest Renan και η σύγχρονη Ελλάδα / Ιφιγένεια Μποτουροπούλου. Αθήνα: Χατζηνικολής, 1993, σελ. 110.

[10] Η ζωή μου: Όσα είδα, όσα έμαθα, όσα έπραξα / Θεόδωρου Π. Πετρακόπουλου. Αθήναι: [χ. ό.], 1961, σελ. 133.

[11] Ο Ν. Λέκκας αναφέρει το 1878. Στο: Η ξενοδοχεία παρ' Έλλησιν: από των αρχαιοτάτων μέχρι των καθ’ ημάς χρόνων / Νικόλαος Γ. Λέκκας. Αθήναι: Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας. Υπηρεσία Ξένων και Εκθέσεων, 1924, σελ.83

[12] Η Άρτεμις Σκουμπουρδή αναφέρει ότι η οικογένεια Δημητρίου διέμεινε στο μέγαρο ως το 1856. Βλέπε: Αθήνα: μια πόλη μαγική / Άρτεμις Σκουμπουρδή. [Αθήνα]: Ι. Σιδέρης, 2004, σελ.308. Το ίδιο αναφέρεται και στο Ενθύμιόν Αθηνών: Η Αθήνα, ο Πειραιάς και τα προάστια στις αρχές του αιώνα μας / Θανάσης Παπαϊωάννου. - 3η εκδ. Αθήνα: Γνώση, 1997, σελ. 140.

[13] Η ζωή μου: Όσα είδα, όσα έμαθα, όσα έπραξα / Θεόδωρου Π. Πετρακόπουλου. Αθήναι: [χ. ό.], 1961, σελ. 134-135, 137.

[14] Ταξίδι στην Ελλάδα: τρία χρόνια παραμονής και περιπλανήσεων: μέρος πρώτο / Henri Belle. Αθήνα: Ιστορητής, 1993, σελ. 71.

[15] Στο Εγκόλπιον ημερολόγιον: του έτους 1887: έτος Γ΄ / υπό Μ. Η. Πάνα. Εν Αθήναις: Τύποις Αθηναΐδος, 1886, σελ.292. Αναφέρεται ακόμα στην καταχώρηση ΛΟΥΤΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ: «Λουτρά ευρωπαϊκά εν τω Ξενοδοχείω Μεγάλης Βρετανίας, πλατεία Συντάγματος».

[16] Οδηγός των Αθηνών: ήτοι περιγραφή των μνημείων της αρχαίας και νέας πόλεως και των εν τοις μουσείοις αρχαιοτήτων κατά το γερμανικόν του Beadeker / υπό Γεωργίου Σωτηριάδου. Εν Αθήναις: παρά τω εκδότη Καρόλω Μπεκ, 1888, σελ. ε΄.

[17] Μεγάλη Βρεταννία: Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003, σελ. 32.

[18] Μεγάλη Βρεταννία: Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003, σελ. 115.

[19] Μεγάλη Βρεταννία: Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003, σελ. 116 σημ.14,15,16).

[20] Μεγάλη Βρεταννία: Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003, σελ. 116 (σημ.14,15,16).

[21] Νέα Εφημερίς, Δεκ. 1894.

[22] Μνήμες Αθήνας του 1896: Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων και η ιστορική παρουσία του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία / Rena Tobler. Αθήνα: Μεγάλη Βρετανία, 1995, σελ.31, 40.

[23] Ως το 1935 το προσωπικό του ξενοδοχείου αριθμούσε 135 άτομα. Μεγάλη Βρεταννία : Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003, σελ.74

[24] Μεγάλη Βρεταννία: Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003.

[25] Η πληροφορία αυτή από το παραπάνω βιβλίο.

[26] Μεγάλη Βρεταννία: Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο / Άγγελος Βλάχος. Αθήνα: Κέρκυρα, 2003, σελ. 80.

[27] Σελίδες για την Ελλάδα του 20ού αιώνα: Κείμενα Γάλλων ταξιδιωτών / Επιμέλεια Παν. Μουλλάς, Βάσω Μέντζου. Αθήνα: Ολκός, 1995, σελ.88.

[28] Σελίδες για την Ελλάδα του 20ού αιώνα: Κείμενα Γάλλων ταξιδιωτών / Επιμέλεια Παν. Μουλλάς, Βάσω Μέντζου. Αθήνα: Ολκός, 1995, σελ.90.

[29] Εγκαινιάστηκε το 1927.

[30] Ο περιηγητισμός εν Ελλάδι / Νικολ. Γ. Λέκκα. Αθήνα: Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, 1925, σελ. 41.

[31] Σελίδες για την Ελλάδα του 20ού αιώνα: Κείμενα Γάλλων ταξιδιωτών / Επιμέλεια Παν. Μουλλάς, Βάσω Μέντζου. Αθήνα: Ολκός, 1995, σελ. 132.

[32] Η ζωή μου: Όσα είδα, όσα έμαθα, όσα έπραξα / Θεόδωρου Π. Πετρακόπουλου. Αθήναι: [χ. ό.], 1961, σελ. 122-123.

[33] Η ζωή μου: Όσα είδα, όσα έμαθα, όσα έπραξα / Θεόδωρου Π. Πετρακόπουλου. Αθήναι: [χ. ό.], 1961, σελ. 133.

[34] Βλέπε παραπάνω: Το 1924 ανεγείρεται…

[35] Το ξενοδοχείο αυτό βρισκόταν στο Φάληρο.

Back