Χάρτμαν, Παυσίλυπον

Διευθυντής:Χάρτμαν

Έτη λειτουργίας: 1833-1839

Οι βαυαροί αξιωματικοί που βρέθηκαν στην Αθήνα μετά την απελευθέρωσή της διέμεναν στο μοναδικό ξενοδοχείο που λειτουργούσε τότε, στο ξενοδοχείο «Ευρώπη». Όμως οι περισσότεροι, με πρωτοστάτη τον βαυαρό υπολοχογαγό Χριστόφορο Νέζερ άρχισαν να δυσανασχετούν με τους ιδιοκτήτες Καζάλι, επειδή ανέβαζαν συνέχεια τις τιμές και παρείχαν ακριβό φαγητό.

Έτσι το 1833 αποφάσισαν να χρηματοδοτήσουν την ανέγερση ξενοδοχείου. Τα χρήματα συγκεντρώθηκαν με έρανο ανάμεσα στους βαυαρούς αξιωματικούς και μερικούς φιλέλληνες. Όρισαν πληρεξούσιο τον Χριστόφορο Νέζερ και τελικά αγοράστηκε ένας αμπελώνας που άνηκε σε Τούρκο, επί της οδού Πατησίων. [1]

Ο Νέζερ έγραψε για το πωλητήριο συμβόλαιο: «του επί της σημερινής οδού Πατησίων αγρού επί του οποίου ανηγέρθη το δεύτερο αθηναικόν ξενοδοχείον, διά συνεισφοράς των βαυαρών αξιωματικών του τάγματος Μπάλιγκαντ, συνεταχθη εις το όνομά μου και υπεγράφη υπό του ίδιου».[2]

Ο αμπελώνας περιφράχθηκε το Μάιο του 1833 από το τάγμα των βαυαρών και φυτεύτηκε ένας ωραίος κήπος. Το κτήριο χτίστηκε σε δύο μήνες και άρχισε να λειτουργεί ως ξενοδοχείο.[3]

Τη διεύθυνση του ξενοδοχείου ανέλαβε ένα ζευγάρι γερμανών ξενοδόχων, οι Χάρτμαν. Το ξενοδοχείο ως το 1835 άνηκε στους βαυαρούς αξιωματικούς , οι οποίοι στη συνέχεια το πούλησαν στους Χάρτμαν. [4]

Οι Χάρτμαν είχαν ξεμείνει στο Πειραιά ύστερα από κάποιο ναυάγιο. Χάρη στην ικανότητά τους, το ξενοδοχείο επιπλώθηκε σωστά και άρχισε να λειτουργεί καλά. Ο Χάρτμαν έκανε χρέη ξενοδόχου και η σύζυγός του είχε αναλάβει το μαγειρείο. Πελάτες τους ήταν κυρίως γερμανοί περιηγητές και αξιωματικοί, που το είχαν μετατρέψει σε ένα είδος στρατιωτικής λέσχης.[5] Σιγά σιγά, όμως, προσέλκυσε και άλλους ξένους και ντόπιους Αθηναίους. Έπαιζαν το παιχνίδι της σφαίρας (Kegelspiel), που θύμιζε στους βαυαρούς την πατρίδα τους, ενώ δεν έλειπαν διηγήσεις και αντιπαραθέσεις μεταξύ τους, όπως αυτή του αξιωματικού Βέμπερ και του ανθυπολοχαγού Πέλνιτς. Ο πρώτος παραπονέθηκε ότι οι ωραίες Ελληνίδες ήταν δειλές και απέφευγαν τους ξένους και ο δεύτερος του απάντησε ότι κοπιάζει άδικα γιατί οι Ελληνίδες δεν πιάνονται εύκολα. Ο Βέμπερ το θεώρησε πρόκληση και πείσμωσε. Την επόμενη μέρα ανακοίνωσε στους συναδέλφους του, παρουσία του Νέζερ, ότι μια όμορφη νεαρή ελληνίδα του έκλεισε ραντεβού, όταν την φλέρταρε σηκώνοντας τα δυο της χέρια και του έκανε με σημείο και με τις δύο παλάμες ανοικτές, οπότε συμπέρανε ότι θα τον περιμένει στις 10 το βράδυ. Όλοι γέλασαν και ο Νέζερ του απάντησε ότι η ανοικτή παλάμη στην Ελλάδα δεν σημαίνει αριθμό, αλλά ότι η νεαρή ελληνίδα τον απέρριψε με μια αποδοκιμαστική χειρονομία.[6]

Ο Χριστόφορος Νέζερ έγραψε για το ξενοδοχείο: «ο τούρκικος αμπελών μετεβλήθη εις μικράν Γερμανίαν και εν βραχεί εμορφώθη γερμανικός βίος υπό τον κυανούν και εύδιον ουρανόν της Αττικής».[7]

Το 1839 ο Χάρτμαν πέθανε και το  ξενοδοχείο μετατράπηκε στο εξοχικό κέντρο Παυσίλυπον, που λειτούργησε για πολλά χρόνια. Αργότερα το κτήμα περιήλθε στην πρωσική πρεσβεία η οποία το πούλησε στο τότε νομάρχη Αττικής.[8] Ο νομάρχης το έδωσε προίκα  στη κόρη του, σύζυγο του λοχαγού Σμόλεντς. Οι Σμόλεντς έζησαν εκεί ως το 1858 και στη συνέχεια η κατοικία πουλήθηκε στην Ελένη Τοσίτσα και τελικά εκεί χτίστηκε το Πολυτεχνείο.[9]

Αναφαορά στο Παυσύλιπον ως οικία Σμόλεντς το 1854. Πηγή: Αθηνά, εφημερίς πολιτική και φιλολογική 27.10.1854. Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Το ξενοδοχείο των «Χάρτμαν» ήταν το δεύτερο ξενοδοχείο της Αθήνας και μαζί με το ξενοδοχείο «Ευρώπη» ήταν για την εποχή τους σταθμοί προόδου και όασης για τους ξένους που έφθαναν στην ερειπωμένη από τον πόλεμο Αθήνα.

Λεπτομέρεια χάρτη, όπου φαίνεται η θέση του ξενοδοχείου. Πηγή: Carte de la Grece 1852. Χαράκτης Erhard. Παρίσι: λιθογραφείο Kaepellin, 1852. Συλλογή χαρτών ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ (κωδικός: MPDEP.009)

Πηγές

Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ:

Η ιστορία της αθηναϊκής κοινωνίας /Δ. Γατόπουλος. Αθήναι: Αετός, 1942.

Η Αθήνα του περασμένου αιώνα (1830-1900) / Ε. Στασινοπούλου. Αθήνα: [χ.ό], 1963.

Ξενοδοχεία της Αθήνας: αλφαβητική παρουσίαση 1833-2010 / Χαρίλαος Πατέρας. Αθήνα: Συλλογές, 2021