Το ξενοδοχείο «Εμπορικόν» αποτελεί εξαιρετικό τεκμήριο της οικονομικής άνθησης που γνώρισε η οδός Αιόλου τον 19ο αιώνα. Το κτήριο, ο αρχιτέκτονας του οποίου παραμένει άγνωστος, εφαρμόζει τις αρχές της Αρ Νουβό, τάση ταιριαστή στην τότε κοσμοπολίτικη εμπορική οδό Αιόλου. Η ημερομηνία ανέγερσης είναι άγνωστη, όμως λειτούργησε ως ξενοδοχείο μέχρι να ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Στέγαζε περίπου 29[1] δωμάτια, που κάποια είχαν θέα προς την Ακρόπολη και κάποια στον Λυκαβηττό, ενώ δεν διέθετε και πολλά κοινόχρηστα μπάνια.

Ιδιοκτήτης του από το 1915 περίπου, ήταν ο ξενοδόχος Πυθαγόρας Παπαδημητρίου. Εκτός από ηλεκτρικό ρεύμα το ξενοδοχείο δεν διέθετε λουτρά[2], καλοριφέρ, ζεστό ή κρύο τρεχούμενο νερό και ασανσέρ, ενώ ο επιχειρηματίας[3] ζητά την κατάταξή του στην Β΄ κατηγορία. Επίσης επισημαίνει ότι η πελατεία του «αποτελείται κυρίως από εμπόρους ερχομένους σποραδικώς εκ των επαρχιών ή από εμπορικούς ταξειδιώτας εξ Ευρώπης […]». Το 1937, σε άλλη αίτηση του ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου προς τον Υπουργό Τουρισμού, μεταξύ άλλων αναφέρει ότι επειδή το ξενοδοχείο του «στερείται χειμερινής θερμάνσεως και ρεόντων εις τα δωμάτια υδάτων θερμού κ.λπ. ενδεδειγμένων υπό των νέων ξενοδοχειακών αναγκών […]. Προήλθον εκ τούτου εις σύμβασιν μετά του έναντι και επί της πλατείας της Αγίας Ειρήνης, Καραγιάννη, ιδιοκτήτου του νέου ανατολικομεσημβρινού και λίαν επιμεμελημένου αρχιτεκτονικώς κτηρίου –μη κατασκευασθέντος εξ’ υπαρχής διά ξενοδοχείον– όπως εγκαταστήσω την επιχείρησίν μου αφού εκτελεσθώσιν εις αυτό αι υπό της υμετέρας επιτροπής υποδειχθησόμεναι βελτιώσεις […]». Πληροφοριακά, το αίτημα της μεταφοράς του ξενοδοχείου απορρίφθηκε.

Το ξενοδοχείο «Εμπορικόν» το 1960: αριστερά η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης και στο κέντρο το ξενοδοχείο Εμπορικόν. Στο πλάι του ναού, υπαίθριοι ανθοπώλες.Πηγή: φωτογράφος Δημήτρης Παπαδήμος, οδός Αιόλου. Αρχείο Δημήτρη Παπαδήμου και Ελένης Φραγκιά (Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, DP25.12.289)

Το ξενοδοχείο «Εμπορικόν» σήμερα. Πηγή: Google earth

Το 1938 αναφέρονται ως ιδιοκτήτες του κτηρίου –το οποίο από την Γ΄ τουριστική κατηγορία, κατατάσσεται στην Ε’– οι Παναγιώτης και Μαρίνα Δεκάζου, ενώ σαν εκμισθωτής φαίνεται ο Πυθαγόρας Παπαδημητρίου. Η τελευταία Έκθεση Επιθεώρησης[4], αναφέρει ότι ανεγέρθηκε κατά το έτος 1910, σαν ξενοδοχείο λειτούργησε στους Β΄, Γ΄ και Δ΄ ορόφους το 1915, ενώ από το 1923 και ο Α΄ όροφος προστέθηκε στο δυναμικό του. Η κτηριακή κατάσταση του ξενοδοχείου δεν χαρακτηρίζεται κακή, παρουσιάζει όμως κακή διαρρύθμιση και ελλείψεις σε βοηθητικούς χώρους και ιδιαίτερα σε ντους. Ακολουθεί αναλυτική περιγραφή της διαρρύθμισής του και επισημαίνεται ότι το ισόγειό του καταλαμβάνεται εξ’ ολοκλήρου από καταστήματα «…και εξ’ αυτού υπάρχει η προσπέλασις προς το ξενοδοχείον […]». Η είσοδος είναι τζαμωτή, διπλή, μεγάλων διαστάσεων «σχηματίζουσα ανεμοφράκτην, με άνοδον προς πλατύσκαλο, ένθα ευρίσκεται το θυρωρείον και μία αποθήκη […] έχει κλίμακα ξύλινην επενδεδυμένην με πλαστικό έχουσα κανονικάς διαστάσεις εις τους Α΄, Β΄ και Γ΄ ορόφους […].Το δάπεδον είναι ξύλινο επενδεδυμένο με λινέλαιο πλην των δωματίων του Α΄ ορόφου όπου το δάπεδον είναι παρκεταρισμένον […]».

Για δεκαετίες το ξενοδοχείο ήταν ερειπωμένο, με κατεδαφισμένο τον κεντρικό του εξώστη, κατεστραμμένη τη στέγη του, μισοφαγωμένη την άλλοτε αρχοντική του πρόσοψη, με απόντες τους τέσσερις γύψινους Άτλαντες[5], σπασμένα τα παράθυρα, βανδαλισμένη την ξύλινη πόρτα. Με περισσότερο από έναν αιώνα ζωής στην πλάτη του, αυτό το κάποτε συναρπαστικό κτήριο, παρέμενε σιωπηλός μάρτυρας των μεταμορφώσεων του περίγυρού του.

Η παλιά επιγραφή του ξενοδοχείου. Πηγή: Μάριος Μαμανέας, 2013

Τελικά το κτήριο ανακαινίστηκε[6] πριν από μερικά χρόνια και λειτουργεί και πάλι ως ξενοδοχείο πέντε αστέρων μαγεύοντας με την ιστορία και την αίγλη του, πελάτες και περαστικούς. Πολλά από τα υλικά τα οποία υπήρχαν επαναχρησιμοποιήθηκαν και παράλληλα διατηρήθηκαν παλιά στοιχεία που προσδίδουν την αίγλη την οποία είχε το κτήριο στην αρχική του μορφή. Για παράδειγμα διατηρήθηκαν η εντυπωσιακή σκάλα, τα γύψινα και ξύλινα διακοσμητικά, τα μαρμάρινα φουρούσια, τα σφυρήλατα κιγκλιδώματα ενώ ως προς τον χρωματισμό της πρόσοψης έγινε κάθε προσπάθεια ώστε να θυμίζει το ανοιχτό ροδί της αρχικής κατασκευής. Ακόμα ο λογότυπός[7] του είναι μέρος της ιστορίας του κτηρίου. Ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της ανακαίνισης του ξενοδοχείου και είναι ένα κομψό σιδερένιο σχέδιο του γράμματος Α σε μορφή δέντρου. Η αναφορά του βρίσκεται στις αρχές του 20ού αιώνα και συμβολίζει την ευημερία, την ευτυχία και τη δύναμη, καθώς και διεθνείς ελληνικές λέξεις όπως Αθήνα, Ακρόπολη, Αρχιτεκτονική και Αύρα και είναι το κέντρο γύρω από το οποίο αναπτύσσεται το λογότυπο. Μονάχα οι γύψινοι Άτλαντες που στόλιζαν την πρόσοψή του αγνοούνται.

Οι χαμένοι Άτλαντες...(1956). Πηγή: Η Αθήνα μέσα στο χρόνο (FB)

Πηγές

Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ:

Οδηγός Ελλάδος Ιγγλέση: Έκδοσις ΙΑ΄, 1928 / Νικόλαος Γ. Ιγγλέσης. Αθήναι: Ιγγλέσης, 1928

Οδηγός της Ελλάδος του έτους 1930 / Νικολάου Γ. Ιγγλέση. Αθήναι: Πυρσός, 1930

Ελληνικόν ευρετήριον 1937. [Αθήνα]: [χ. ό.], 1937

Κατάλογος συνδρομητών τηλεφώνο: Αθηνών, Πειραιώς, περιχώρων: Έκδοσις Ιουλίου 1937 / Ανώνυμος Ελληνική Τηλεφωνική Εταιρεία. Αθήναι: τυπ. Πυρσού, 1937

Μέγας εμπορικός, βιομηχανικός, επαγγελματικός οδηγός Αθηνών, Πειραιώς, περιχώρων 1939 / διευθυντής Γαβρ. Γαβριηλίδης. Εν Αθήναις: Γαβριηλίδης, 1939

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ:

DP25.12.289: φωτογράφος Δημήτρης Παπαδήμος, Αρχείο Δημήτρη Παπαδήμου και Ελένης Φραγκιά

Άλλες πηγές

«Ξενοδοχείο «Εμπορικόν»: Ενας κοσμοπολίτης ξαναγεννιέται». Euronews, 19.11.2014

«Μια Θεσσαλονικιά στην Αθήνα: οδός Αιόλου, πολύβουη και ανθρώπινη» / Ευαγγελία Κανταρτζή. www.cityculture.gr, 6.02.2014

Google earth

Η Αθήνα μέσα στο χρόνο (FB)

Μάριος Μαμανέας, 2013

Κτήρια ξενοδοχείων στην Αθήνα, τον Πειραιά και τα προάστια από την Οθωνική περίοδο έως και τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα / Ελένη Ε. Παπανδρέου. Αθήνα: ΕΜΠ, 2010

Σημειώσεις

[1] Σήμερα το ανακαινισμένο ξενοδοχείο «Εμπορικόν» έχει 14 δωμάτια και σουίτες.

[2] Το τμήμα Εποπτείας Ξενοδοχείων της Δ/νσης Ξένων και Εκθέσεων του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, σε έγγραφό του (στις 22.10.1933), ανάμεσα στις απαραίτητες βελτιώσεις του ξενοδοχείου, συνιστά την εγκατάσταση ενός τουλάχιστον λουτρού. Πηγή: Κτήρια ξενοδοχείων στην Αθήνα, τον Πειραιά και τα προάστια από την Οθωνική περίοδο έως και τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα / Ελένη Ε. Παπανδρέου. Αθήνα: ΕΜΠ, 2010.

[3] Τις σχετικές πληροφορίες, μας δίνει σε αίτησή του προς τον Ε.Ο.Τ. ο προαναφερόμενος ξενοδόχος και ιδιοκτήτης του, στις 21.4.1932. Κτήρια ξενοδοχείων στην Αθήνα, τον Πειραιά και τα προάστια από την Οθωνική περίοδο έως και τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα / Ελένη Ε. Παπανδρέου. Αθήνα: ΕΜΠ, 2010.

[4] Η σχετική Έκθεση Επιθεώρησης είχε ημερομηνία 1.06.1961.

[5] Αφαιρέθηκαν από το κτήριο το 1972. (Αρχείο Εμπορικής Τράπεζας).

[6] Το ξενοδοχείο κηρύχθηκε διατηρητέο αρχικά το 2006, μέσω μιας διαδικασίας μαζικού χαρακτηρισμού κτηρίων της πλατείας και πήρε τον τελικό χαρακτηρισμό το 2010. Έναν χρόνο αργότερα το Κεντρικό Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων ενέκρινε τη μελέτη χρήσης του ως ξενοδοχείου. Iδιοκτήτης του ακινήτου είναι το Λεκάζειο Γηροκομείο της Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας και έπειτα από διαγωνισμό που έκανε το Δημόσιο έγινε μακροχρόνια μίσθωση από το επενδυτικό σχήμα που το αποκατέστησε και το λειτουργεί ως ξενοδοχείο με την αρχική του επωνυμία.

[7] που επιμελήθηκε η κ. Μαρία Αλιπραντή.

Back